Το 1915 κυκλοφόρησε μία ταινία για τον Αμερικάνικο Εμφύλιο και τις παρενέργειες της Ανοικοδόμησης, που υπήρξε η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία του βουβού κινηματογράφου και εκείνη που μετέτρεψε για πάντα τον κινηματογράφο σε μεγάλη Τέχνη.
Η «Γέννηση ενός Έθνους» βασίζεται στον «Άνθρωπο της Κλαν» του Τόμας Ντίξον και δείχνει παράλληλα την ιστορία δύο φιλικών οικογενειών, των Στόουνμαν του Βορρά και των Κάμερον του Νότου. Η οικογένεια του οπαδού της κατάργησης της δουλείας, Ώστιν Στόουνμαν έχει μία κόρη, την Έλσι (Λίλιαν Γκις) και δύο γιους. Η αριστοκρατική οικογένεια των Κάμερον έχει δύο κόρες την Μάργκαρετ (Μίριαμ Κούπερ) και την Φλόρα (Μαίη Μαρς) και τρεις γιους, με μεγαλύτερο τον Μπεν, γνωστό αργότερα ως «Μικρό Συνταγματάρχη». Οι Στόουνμαν θα επισκεφθούν τους Κάμερον και ο ένας γιος των Στόουνμαν θα ερωτευθεί την Μάργκαρετ και ο Μπεν, βλέποντας μια φωτογραφία της Έλσι θα την ερωτευθεί εξ αποστάσεως και θα την θεωρεί το ιδανικό του. Όμως οι δύο οικογένειες θα χωρισθούν εξαιτίας της επερχόμενης καταιγίδας του Εμφυλίου. Είναι σε ένα νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, λίγο πριν το τέλος του πολέμου, που τελικά η Έλσι και ο Μπεν θα συναντηθούν και θα ερωτευθούν πραγματικά. Με την δολοφονία όμως του Αβραάμ Λίνκολν, που ακολούθησε το τέλος του πολέμου, ο Νότος θα στερείτο ενός συμπαραστάτη, ενώ θα άνοιγε ο δρόμος στον φανατικό ριζοσπάστη Στόουνμαν. Εκείνος, αντίθετα με τον προκάτοχο του, θα τιμωρήσει τον Νότο για την αποσκίρτηση του και θα επιβάλει ως τιμωρία το καθολικό δικαίωμα ψήφου για τους μαύρους. Σε αυτήν του την πολιτική εκστρατεία θα έχει δίπλα του τον μιγά προστατευόμενο του, Σίλας Μάρνερ, που η γεμάτη απωθημένα και εκδικητικότητα συμπεριφορά του, θα δημιουργούσε μεγάλη αναταραχή στον Νότο. Σε αυτήν την αναταραχή θα δώσει τέλος μόνο η Κου Κλουξ Κλαν, που θα ιδρύσει ο Μπεν Κάμερον.
Το πρώτο έπος
Για την ιστορία, «Η Γέννηση ενός Έθνους» υπήρξε η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους, το πρώτο έπος και το πρώτο μπλοκ μπάστερ στην ιστορία του κινηματογράφου. Υπήρξε επίσης η ταινία όπου χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά το γκρο πλάνο (όπου ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο γεμίζει την οθόνη), το μακρινό πλάνο (που παρουσιάζει μία πανοραμική εικόνα) και το παράλληλο μοντάζ, μία τεχνική όπου μοντάρονται μαζί σκηνές παρμένες σε διαφορετικούς χώρους και συνδέονται έτσι ώστε να δίδουν την εντύπωση ότι οι ξεχωριστές δράσεις εκτυλίσσονται ταυτόχρονα. Τεχνικές που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα και που του έχουν αποδώσει τον τίτλο του «πατέρα του μοντάζ». Υπήρξε επίσης η ταινία που επέτρεψε στους σκηνοθέτες να διηγηθούν μία ιστορία εκφράζοντας την ιδεολογία τους και το καλλιτεχνικό τους όραμα. Με άλλα λόγια ο Γκρίφιθ υπήρξε ο πρώτος auteur, ο πρώτος σκηνοθέτης- δημιουργός, πολύ πριν την Νουβέλ Βαγκ και τους θεωρητικούς των Cahiers de Cinema της δεκαετίας του ‘50.
Όμως η ταινία που άλλαξε για πάντα την άποψη για το σινεμά, πολεμήθηκε ως «ρατσιστική». Μαύροι ιστορικοί, όπως ο Γουίλλιαμ Ντυ Μπουά, ο «Σύνδεσμος για την Προβολή των Εγχρώμων» (τι ρατσιστικός τίτλος!) και οι «συνήθεις ύποπτοι» χρηματοδότες τους κάλεσαν το κοινό για μποϊκοτάρισμα της ταινίας. Αποτέλεσμα, η «Γέννηση ενός Έθνους» απαγορεύθηκε σε πολλές πολιτείες και λογοκρίθηκε στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης. Έτσι ο Γκρίφιθ υπήρξε ένα από τα πρώτα θύματα της πολιτικής ορθότητας. Για να αποδείξει ότι δεν είναι ρατσιστής, την επόμενη χρονιά (1916) θα σκηνοθετούσε την «Μισαλλοδοξία», που σήμερα θεωρείται ως ένα από τα κορυφαία χριστιανικά/ηθικά αριστουργήματα όλων των εποχών.
Η «Γέννηση ενός Έθνους» και η ιστοριογραφία
Γιατί όμως θεωρήθηκε η «Γέννηση ενός Έθνους» «ρατσιστική»; Κατ’ αρχήν ο Γκρίφιθ θεωρεί την Ανοικοδόμηση ως καταστροφική για τον Νότο και την εκστρατεία για καθολική ψηφοφορία ως κόλπο των Ρεπουμπλικάνων για να τον διαλύσουν. Επίσης θεωρεί ότι οι μαύροι δεν μπορούν να αφομοιωθούν και είναι ανίκανοι να κυβερνηθούν μόνοι τους. Για αυτό και ο φυλετικός διαχωρισμός είναι αναγκαίος. Όμως αυτή υπήρξε και η επίσημη άποψη των ιστορικών του Εμφυλίου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Με άλλα λόγια ο Γκρίφιθ δεν έκανε άλλο από το να υιοθετήσει την κυρίαρχη ιστορική άποψη της εποχής του!
Υπ’ όψιν ότι ο Γκρίφιθ ουδέποτε υπήρξε οπαδός της ανωτερότητας της λευκής φυλής. Απλώς πίστευε ότι οι μαύροι είναι παιδιά που χρειάζονται τον λευκό πατέρα για να τους καθοδηγεί. Χειρότερους από τους μαύρους, ο Γκρίφιθ θεωρούσε τους carpetbaggers, τους οπορτουνιστές προοδευτικούς πολιτικούς του Βορρά, που ήλθαν στον Νότο με την Ανοικοδόμηση. Αυτοί θα αγόραζαν γη σε εξευτελιστικές τιμές, θα συμμαχούσαν με τους απελεύθερους και τους Ρεπουμπλικάνους του Νότου και θα πυροδοτούσαν την ασυδοσία των μαύρων. (Όπως γίνεται σήμερα με τον Σύριζα και τους «μετανάστες»).
Επίσης η ταινία κατηγορήθηκε επειδή εξυμνούσε τους Ιππότες της Κου Κλουξ Κλαν. Όμως ο ίδιος ο Πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον, δήλωσε ότι «Στην Ανοικοδόμηση οι λευκοί ζούσαν μόνο με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης μέχρι που επιτέλους γεννήθηκε, η μεγάλη Κου Κουξ Κλαν, μια πραγματική Αυτοκρατορία του Νότου, που θα προστάτευε τον Νότια πατρίδα». Ενώ θεωρούσε ότι οι τυχόν παράνομες ενέργειες της υπήρξαν μέρος της ανομίας της εποχής, αλλά και αντίδραση σε αυτήν.
Αποκατάσταση και πολιτική ορθότητα
Σήμερα όμως η «Γέννηση ενός Έθνους» θεωρείται το κορυφαίο επίτευγμα στην ιστορία του κινηματογράφου και συμπεριλαμβάνεται στην λίστα με τις 100 σημαντικότερες αμερικάνικες ταινίες όλων των εποχών, που δημοσιεύει το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Κινηματογράφου (ΑΙΚ). Το δε 1992, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου απεφάνθη ότι η ταινία είναι «ένα πνευματικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντικό έργο» και αξίζει να διατηρηθεί για τις μελλοντικές γενιές. Όμως το 2007, η «Γέννηση ενός Έθνους» δεν συμπεριλαμβανόταν στην λίστα του ΑΙΚ. Πράγμα που σημαίνει ότι η ταινία του Γκρίφιθ γίνεται για μια ακόμη φορά στόχος της πολιτικής ορθότητας. Μιας πολιτικής ορθότητας που ποτέ δεν σκέφθηκε να απαγορέψει τις ταινίες του Αϊζενστάιν (Θωρηκτό Ποτέμκιν, Οκτώβρης), λόγω των εγκλημάτων του κομμουνισμού.