του Άγγελου Δημητρίου
Δεν είναι μόνο η υπαρκτική ελευθερία που πρέπει να μας απασχολεί, ή η ελευθερία σε μεταφυσικό και φιλοσοφικό επίπεδο. Στην κοινωνικοπολιτική δραστηριότητα το στοίχημα για την ελευθερία είναι εξίσου σημαντικό και ορισμένες φορές αγγίζει παραμέτρους της ίδιας μας της επιβίωσης. Από τον σύγχρονο κόσμο και τα ιδεολογικά του ρεύματα έχουμε να πάρουμε κάποια πράγματα αναφορικά με ακολουθητέες μεθόδους δράσης. Πολύ περισσότερο, καθώς οι παραστάσεις γίνονται όλο και πιο περιοριστικές, αν όχι ασφυκτικές.
Αν στρέφουμε συχνά το βλέμμα στην λειτουργία των προνεωτερικών κοινωνιών, δεν είναι για την ανάκληση φαντασμάτων, δεν είναι για να εξιδανικεύσουμε ή να δώσουμε υπόσταση στο παρελθόν, το οποίο έτσι κι αλλιώς είχε τα μειονεκτήματα και τις παθογένειές του και έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Δεν είναι για να προβάλλουμε στο παρόν ένα πλαστό κοσμοείδωλο.
Είναι διότι η συνισταμένη των κοινωνιών αυτών, μέσα από τις διαφοροποιήσεις, τις αντιλήψεις, τις συμπεριφορές και τα στερεότυπα πάνω στα οποία αναπτύχθηκαν, εναρμονίζεται στην ουσία της με την φυσική και φυσιολογική ροπή του ανθρώπου. Η ουσία τους δηλαδή ανταποκρινόταν σε ένα οντολογικό και ανθρωπολογικό υπόβαθρο υγιές.
Γνωρίζουμε ότι η τομή του μοντερνισμού στην Ιστορία, αποκρυστάλλωσε την ατομικότητα, έφερε την αυτονόμησή της και οδήγησε- στην ύστερη φάση- στην ισχυροποίησή της, μέχρι του σημείου να χτιστεί μια αυταπάτη παντοδυναμίας της.
Σήμερα, καθώς πολλοί συμφωνούν στο πέρασμα της ανθρωπότητας, και κυρίως της Δύσης, σε μια μετανεωτερική φάση, το άτομο σταδιακά καλείται να έρθει αντιμέτωπο με τα αδιέξοδα που γέννησαν οι επιλογές του, με την οντολογική μοναξιά του.
Είναι γνωστό ότι ο νεωτερικός άνθρωπος στάθηκε έντονα στο θέμα της εκζήτησης ατομικής ελευθερίας. Το αίτημα αυτό προσδιόρισε τον χαρακτήρα των θεσμών, την σύσταση και λειτουργία των συλλογικοτήτων, και πέρα από την πολιτική, πέρασε στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Έγινε ένα καινούριο αυτονόητο. Η μετανεωτερικότητα φτάνοντας τα ίδια τα δεδομένα της μοντέρνας πραγματικότητας στα ακραία τους όρια, επέφερε έναν κατακερματισμό στο άτομο και από την άλλη συνέτεινε στην ανάδυση των κάθε είδους κοινωνικών μειονοτήτων και υποομάδων, που και σήμερα βλέπουμε να επιδιώκουν την θωράκισή τους με την κάρπωση όλο και περισσότερων δικαιωμάτων. Αυτές στάθηκαν οι οριακές εκφράσεις του ζητήματος της ελευθερίας στον σύγχρονο κόσμο.
Ο σύγχρονος ριζοσπαστικός εθνικισμός, με βάση τα παραπάνω, έχει να επιβιώσει και να εκφραστεί σε αυτό το περιβάλλον. Αυτή είναι η εποχή του. Μια εποχή που δεν την επέλεξε και δεν την μορφοποίησε ο ίδιος. Έτσι το καλύτερο που μπορεί να γίνει χωρίς να κλείνονται τα μάτια στην πραγματικότητα, είναι να αντληθούν τα στοιχεία του παρόντος που μπορούν να αποδειχθούν ωφέλιμα. Σίγουρα ο εθνικισμός δεν μπορεί να απεμπολήσει το οργανικό του δεδομένο που είναι η πρόταξη της συλλογικότητας, της κοινότητας. Δεν μπορεί να χάσει την κοινωνική του αναφορά.
Ταυτόχρονα όμως, με γνώμονα τις δικές του καταβολές και την κληρονομία του, μπορεί να επεξεργαστεί το ζήτημα της ελευθερίας διεκδικώντας ζωτικό χώρο εντός της κατεστημένης συνθήκης. Όχι της εθνικής ελευθερίας μόνο. Αλλά της ελευθερίας που κατανέμεται στην μεταμοντέρνα πραγματικότητα, κομματιασμένη μέσα στις κοινωνίες, διαμοιρασμένη στις κάθε είδους κοινωνικές ομαδοποιήσεις. Έχει δηλαδή να κοπιάσει για την ανάσχεση της ετερονομίας, του ετεροκαθορισμού, που πλήττει τον πυρήνα της υπόστασής του. Μια διπλή προοπτική είναι αφενός μεν να διατηρήσει το φορτίο των ιδεών και των ιδανικών του, να διατηρήσει την εσωτερική του συνοχή και τις ορίζουσες γραμμές της υπόστασής του, και αφετέρου σε εξωτερικό επίπεδο να εκμεταλλευτεί την περιρρέουσα πολυδιάσπαση προκειμένου να αντλήσει νέες δυνάμεις και δυνατότητες.
Με δυο λόγια, να πολεμήσει τον μοντέρνο κόσμο, με τα ίδια του τα όπλα.
Η σημερινή ανάπτυξη των εθνικιστών και των κινημάτων τους σε άξονες διαφορετικούς από εκείνους του παρελθόντος, ίσως αποτελεί ένα ενθαρρυντικό δείγμα ωριμότητας και της ισχύος εκείνης που έχει να κάνει με την προσαρμογή στις εκάστοτε συνθήκες.
Ο σκεπτικισμός απέναντι στον αρχηγισμό και στις αυτόκλητες αυθεντίες, η περιστολή των αντιδράσεων του θυμικού και η επένδυση σε στοιχεία εκλογικευμένα, η αποδυνάμωση της άτεγκτης ιεραρχίας και η απόδοση οριζόντιων μορφών συνεργασίας, ο παραγκωνισμός των κλασσικών τρόπων άσκησης πολιτικής, συνιστούν βήματα ελπιδοφόρα μέσα στο ζοφερό περιβάλλον, αποδεικνύουν μια τάση ανανέωσης όσων οι παλαιότεροι θεωρούσαν δεδομένα.
Οι εθνικιστές οφείλουν να αποδείξουν ότι αντέχουν την ελευθερία, ανθίστανται στην χειραγώγηση και είναι ικανοί να θέτουν δημιουργικούς στόχους με το να αφουγκράζονται το παρόν. Έχουν την ευκαιρία να μεταμορφώσουν την δυσκολία σε πλεονέκτημα.