γράφει ο Γιώργος Μανωλόπουλος
Η μάχη του Άλαμο ανάμεσα στους Τεξανούς επαναστάτες και τον Μεξικανικό στρατό είναι ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια της ιστορίας των ΗΠΑ. Η ηρωική θυσία των υπερασπιστών της παλιάς Καθολικής ιεραποστολής έχει όμως ακόμα πιο ιδιαίτερη σημασία και αποτελεί πηγή υπερηφάνειας για τους κατοίκους του Τέξας. Ενδεικτικό αυτού είναι το γεγονός ότι το μνημείο μέχρι πριν λίγα χρόνια συντηρείτο εξ ολοκλήρου από το γυναικείο σωματείο «Κόρες της Δημοκρατίας του Τέξας» (Daughters of the Republic of Texas), μέλος του οποίου μπορούσε να γίνει κάποια, μόνο αν μπορούσε να αποδείξει γενεαλογικά ότι κάποιος πρόγονός της ζούσε στο Τέξας την εποχή της επανάστασης.
Το Άλαμο έχει ανακηρυχθεί από τη Πολιτεία του Τέξας ως ιερό προσκύνημα και 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι το επισκέπτονται κάθε χρόνο. Η επέτειος τιμάται κάθε χρόνο με σειρά εκδηλώσεων, διαλέξεων, αναπαραστάσεων κλπ επί δεκατρείς μέρες, όσες και οι μέρες που διήρκησε η πολιορκία.
Οι Αμερικανοί καλλιτέχνες έχουν τιμήσει ιδιαίτερα το Άλαμο. Πολλά τραγούδια έχουν γραφεί από διάσημους καλλιτέχνες κυρίως της μουσικής country όπως ο Johnny Cash. Πληθώρα επίσης ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικών σειρών και ταινιών έχουν γυριστεί. Κατά την άποψή μου, για όσους ενδιαφέρονται, ξεχωρίζουν η τηλεοπτική σειρά της Ντίσνεϊ από τη δεκαετία του 50 για τη ζωή του Ντέιβιντ Κρόκετ, η ταινία του 1960 με πρωταγωνιστή τον John Wayne αλλά και η πιο ιστορικά ακριβής ταινία του 2004 με πρωταγωνιστές τους Billy Bob Thornton και Denis Quaid.
Η μάχη στο Άλαμο θυμίζει σε πολλά το τρόπο διεξαγωγής της ελληνικής επανάστασης που διεξήχθη την ίδια περίοδο περίπου, ενώ οι ίδιοι οι Τεξανοί της εποχής της μάχης αλλά και σήμερα αρέσκονται να κάνουν παρομοιάσεις με τη μάχη των Θερμοπυλών. Για παράδειγμα λίγους μήνες πριν τη μάχη στο Άλαμο είχε διεξαχθή μια μικρή αψιμαχία στη πόλη Γκονζάλες όταν Μεξικανοί στρατιώτες προσπάθησαν να κατασχέσουν ένα μικρό κανόνι που είχε παραχωρηθεί στους κατοίκους για προστασία από τις επιδρομές των Ινδιάνων. Η απάντηση των κατοίκων ήταν αυτή του Λεωνίδα «Ελάτε να το πάρετε» (Come and take it) και ύψωσαν και την ανάλογη σημαία.
Η σημαία αυτή αποτελεί πλέον σύμβολο για όσους είναι υπέρ της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ.
Το Άλαμο αποτελεί επίσης σύμβολο για τον σημαντικό αριθμό Τεξανών που θα επιθυμούσαν την ανεξαρτητοποίηση και πάλι της πολιτείας τους από τις ΗΠΑ. Μετά το επιτυχές πέρας της Τεξανικής επανάστασης το Τέξας αποτέλεσε ανεξάρτητο κράτος από το 1836 μέχρι και το 1845 όπου και ψηφίστηκε η ειρηνική ένταξη στις ΗΠΑ ως ομοσπονδία ανάμεσα σε δύο ισότιμα και ανεξάρτητα κράτη. Ακριβώς σε αυτό το γεγονός στηρίζονται και οι οπαδοί της ανεξαρτησίας του Τέξας, υποστηρίζοντας ότι όπως εντάχθηκαν με τη θέλησή τους στις ΗΠΑ, έτσι μπορούν και να αποχωρήσουν.
Μία άλλη μικρή αλλά ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια της συμφωνίας ένωσης των δύο κρατών (που αναδεικνύει και το έντονο τοπικιστικό αίσθημα των κατοίκων του Τέξας) είναι ότι ως ισότιμο κράτος μέλος, η σημαία του Τέξας σε αντίθεση με τις σημαίες των άλλων 49 πολιτειών, θα έπρεπε να υψώνεται πάντα ισότιμα και στο ίδιο ύψος με τη σημαία των ΗΠΑ.
Ιστορικό υπόβαθρο
Το Άλαμο ιδρύθηκε ως ιεραποστολή κατά την περίοδο της Ισπανικής αποικιοκρατίας. Αποτελούσε μέρος μιας μακράς αλυσίδας ιεραποστολών/μοναστηριών που εκτεινόταν από τη Φλόριδα μέχρι τη Καλιφόρνια. Σκοπός τους ήταν ο σταδιακός προσυλητισμός των ιθαγενών στο Καθολικισμό και παράλληλα μέσω της παροχής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και γνώσεων στο τομέα της γεωργίας, η ενσωμάτωση των πληθυσμών αυτών στην αυτοκρατορία. Είχε χτιστεί κοντά στις όχθες του ποταμού Σαν Αντόνιο, όπου σταδιακά σχηματίστηκε και η ομώνυμη πόλη.
Στα χρόνια πριν τον πόλεμο της ανεξαρτησίας του Τέξας, η κυβέρνηση του Μεξικού είχε προσκαλέσει αποίκους από τις ΗΠΑ για να εγκατασταθούν στις αραιοκατοικημένες και επικίνδυνες λόγων των Ινδιάνων περιοχές του Τέξας. Ο αριθμός όμως που εγκαταστάθηκε ήταν πολλαπλάσιος από αυτόν που επιθυμούσε η Μεξικανική κυβέρνηση. Έτσι με αφορμή αλλαγές στο σύνταγμα του Μεξικού προς το συντηρητικότερο, έναντι του προτεσταντικού φιλελεύθερου συντάγματος των ΗΠΑ το οποίο γνώριζαν μέχρι πρότινος οι άποικοι, οι κατά συντριπτική πλειοψηφία πλέον λευκοί και αγγλόφωνοι κάτοικοι του Τέξας επαναστάτησαν. Αρχικά κατά του νέου συντάγματος αλλά πολύ σύντομα ζητώντας πλήρη ανεξαρτησία.
Η Μάχη
Τους μήνες που προηγήθηκαν οι Τεξανοί είχαν νικήσει και εκδιώξει όλες τις δυνάμεις τους Μεξικανικού στρατού από το Τέξας. Στο Άλαμο βρισκόταν φρουρά 100 περίπου Τεξανών η οποία ενισχύθηκε σταδιακά με ενισχύσεις υπό των μετέπειτα διοικητών Τζίμ Μπούι και Ουίλιαμ Τράβις οι οποίοι κατέφθασαν με περίπου 30 άνδρες έκαστος, αλλά και τον πρώην βουλευτή και «διασημότητα» της άγριας δύσης, Ντέιβιντ Κρόκετ, ο οποίος κατέφθασε για να ενισχύσει την επανάσταση στις 8 Φεβρουαρίου με άλλους πέντε εθελοντές. Είχαν επίσης στη διάθεσή τους 19 κανόνια ως λάφυρα από τους Μεξικανούς. Ο Τζίμ Μπούι είχε σταλεί στο Άλαμο από τον αρχιστράτηγο των Τεξανών, Σαμ Χιούστον, για να αποσύρει τα κανόνια αυτά και να καταστρέψει την οχυρή τοποθεσία, αλλά αυτός μη βρίσκοντας μεταφορικά υποζύγια για να τα μεταφέρει αποφάσισε να παραμείνει και να οχυρωθεί.
Όταν τα πρώτα τμήματα των δυνάμεων του Μεξικανικού στρατού με επικεφαλής τον πρόεδρο και αρχιστράτηγο του Μεξικού, Αντόνιο Λόπεζ ντε Σάντα Άννα, φάνηκαν να πλησιάζουν στις 23 Φεβρουαρίου, οι Τεξανοί μαζί με λίγα γυναικόπαιδα κλείστηκαν εντός της 400μ οχυρωμένης περιμέτρου της ιεραποστολής του Άλαμο. Η πολιορκία είχε αρχίσει.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας οι Μεξικανοί υψώνουν μια κόκκινη σημαία που σημαίνει ότι δε θα υπάρξουν αιχμάλωτοι για να απαντήσει ο Τράβις με έναν κανονιοβολισμό. Ο Μπούι προσπάθησε να διαπραγματευθεί ζητώντας μία έντιμη παράδοση. Στο άκουσμα όμως ότι μόνο μία άνευ όρων παράδοση θα γινόταν αποδεκτή οι δύο αρχηγοί των Τεξανών θα απαντήσουν μαζί αυτή τη φορά με έναν νέο κανονιοβολισμό.
Στις 24 Φεβρουαρίου ο Τζιμ Μπούι αρρωσταίνει βαριά και τίθεται εκτός μάχης για το υπόλοιπο της πολιορκίας.
Κάθε βράδυ οι Μεξικανοί κανονιοβολούν τους οχυρωμένους οι οποίοι πολλές φορές απαντούν χρησιμοποιώντας τις ίδιες ακριβώς κανονόμπαλες μέχρι τις 26 Φεβρουαρίου οπότε ο Τράβις διατάζει να σταματήσουν να απαντούν στους κανονιοβολισμούς για να εξοικονομήσουν μπαρούτι.
Πριν ξεκινήσει η πολιορκία αλλά και κατά τη διάρκειά της, ο Ουίλιαμ Τράβις έστελνε αγγελιοφόρους ζητώντας ενισχύσεις. Οι επιστολές του που έχουν διασωθεί αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα πατριωτισμού και αυτοθυσίας. Η πιο διάσημη είναι αυτή που συντάχθηκε στις 24 Φεβρουαρίου προς «Το λαό του Τέξας και τους Αμερικανούς σε όλο τον Κόσμο» (To the People of Texas and All Americans in the World). Οι μόνες όμως ενισχύσεις που έφθασαν και διέσπασαν τον πολιορκητικό κλοιό ήταν στις 3 Μαρτίου, οι 32 εθελοντές της πολιτοφυλακής από την πόλη Γκονζάλες.
Εν τω μεταξύ μεξικανικές ενισχύσεις κατέφθαναν συνεχώς. Ο συνολικός αριθμός των Μεξικανών είχε φθάσει τους 3100 άνδρες. Αντίστοιχα οι δυνάμεις των πολιορκημένων υπολογίζονται μεταξύ 180 και 250 ανδρών.
Στις 5 Μαρτίου για πρώτη φορά δεν έγινε νυχτερινός βομβαρδισμός. Τα ξημερώματα της επόμενης μέρας όμως, 1800 άνδρες χωρισμένοι σε 4 τμήματα πλησίασαν σιωπηλά τα τείχη εξουδετερώνοντας τους σκοπούς. Το υπόλοιπο μεξικανικό πεζικό και ιππικό εξασφάλιζε περιμετρικά τη τυχόν φυγή Τεξανών αλλά και των δικών τους στρατιωτών.
Με τη κραυγή Viva Santa Anna! οι Μεξικανοί επιτέθηκαν στα τείχη. Οι Τεξανοί παρά τον αιφνιδιασμό, στην αρχή διατηρούσαν ακόμα το πλεονέκτημα, ειδικά με τη χρήση του πυροβολικού τους που έβαλε εναντίον των πυκνών τάξεων των Μεξικανών αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν. Η πρώτη έφοδος αποκρούστηκε. Η δεύτερη επίσης. Στη τρίτη έφοδο όμως κατάφεραν να απωθήσουν τους Τεξανούς από πολλά σημεία των τειχών και να ανοίξουν μία μικρή πύλη στο βόρειο τείχος και να ξεχυθούν στο εσωτερικό. Ο Ουίλιαμ Τράβις ήταν ανάμεσα στους πρώτους νεκρούς υπερασπιστές.
Μετά τη κατάληψη των τειχών η μάχη συνεχίστηκε στον προαύλιο χώρο και στους σταύλους. Ο Ντέιβιντ Κρόκετ και οι άνδρες του μη προλαβαίνοντας να γεμίζουν τα όπλα τους για να πυροβολήσουν τα χρησιμοποίησαν σαν ρόπαλα μέχρι που βρήκαν όλοι το θάνατο. Μάχη έγινε και γύρω από τη σημαία του Τέξας. 4 Μεξικανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν μέχρι να τη κατεβάσουν και να τοποθετήσουν τη Μεξικανική. Λίγοι Τεξανοί που επιχείρησαν έξοδο πηδώντας από το δυτικό τείχος, σκοτώθηκαν όλοι μετά από μάχη με το Μεξικανικό ιππικό. Ο δεύτερος αρχηγός των Τεξανών, ο Τζιμ Μπούι, που ήταν βαριά άρρωστος ακόμα στο κρεβάτι, σκοτώθηκε από χτυπήματα από ξιφολόγχες παρά τη προσπάθειά του να αντισταθεί με δύο πιστόλες και το διάσημο μαχαίρι του με τη τεράστια λάμα.
Οι τελευταίοι υπερασπιστές σκοτώθηκαν εντός της εκκλησίας. Ο υπεύθυνος του οπλοστασίου, αν και τραυματισμένος και συρόμενος στο έδαφος προσπάθησε να ανατινάξει τη πυριταδαποθήκη για να μη πέσει στα χέρια του εχθρού. Σκοτώθηκε όμως με τον πυρσό που κρατούσε λίγα μόλις εκατοστά μακρυά από το μπαρούτι. Αν κατάφερνε να φθάσει τα βαρέλια με το μπαρούτι, θα ανατίναζε όλη την εκκλησία μαζί με πληθώρα Μεξικανών στρατιωτών αλλά και τα γυναικόπαιδα των Τεξανών.
Η όλη μάχη διήρκησε μιάμιση ώρα περίπου, με τους Μεξικανούς να συνεχίζουν να πυροβολούν και να κτυπάνε τα πτώματα με τις ξιφολόγχες για ώρα μετά τη λήξη της.
Η Επόμενη Μέρα
Όλοι οι υπερασπιστές του Άλαμο βρήκαν τον θάνατο. Οι αναφορές διήστανται εάν ο Ντέιβιντ Κρόκετ σκοτώθηκε στη μάχη στον προαύλιο χώρο ή αν εκτελέστηκε μετά την αιχμαλωσία του μαζί με μερικούς ακόμα Τεξανούς υπερασπιστές. Τα πτώματα των υπερασπιστών δεν θάφτηκαν με θρησκευτική τελετή αλλά παραδόθηκαν στη πυρά, με εξαίρεση ενός, του Gregorio Esparza, ο αδερφός του οποίου ήταν αξιωματικός στο στρατό του Σάντα Άννα. Τα γυναικόπαιδα αφέθησαν ελεύθερα όπως και δύο σκλάβοι, για να μεταφέρουν το μήνυμα της νίκης του Σάντα Άννα στο υπόλοιπο Τέξας. Οι απώλειες των Μεξικανών υπολογίζονται σε 400 με 600 άνδρες.
Με το άκουσμα της είδησης της πτώσης του Άλαμο, ο αρχηγός των δυνάμεων των Τεξανών, Σαμ Χιούστον, διέταξε υποχώρηση του μικρού στρατού του ανατολικά και ενθάρυνε και τους πολίτες και τη προσωρινή κυβέρνηση να τον ακολουθήσουν.
Ο Σάντα Άννα περίμενε πως η είδηση της νίκης του στο Άλαμο θα αποθάρρυνε τη συνέχιση του αγώνα από τους Τεξανούς. Ωστόσο, η αυτοθυσία των υπερασπιστών του είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Νέοι εθελοντές εντάσσονταν συνεχώς στο στρατό του Σαμ Χιούστον που συνέχιζε να υποχωρεί περιμένοντας τη κατάλληλη στιγμή για να δώσει μάχη με τους Μεξικανούς που προσπαθούσαν να τον φθάσουν. Η συνεχής υποχώρηση εξαγρίωνε σε σημείο ανταρσίας το στρατό του Χιούστον ο οποίος όμως γνώριζε ότι οι εθελοντές του και ανεκπαίδευτοι ήταν και οι Μεξικανοί πολλαπλάσιοι.
Όμως η υπερβολική αυτοπεποίθεση, η βιασύνη και οι πολιτικές εξελίξεις έκαναν τον Σάντα Άννα να διασπάσει σε μικρότερα τμήματα το στρατό του. Στις 21 Απριλίου, οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στο Σαν Χασίντο (San Jacinto) με τους Μεξικανούς να έχουν μόνο ελαφρά αριθμητική υπεροχή.
Ο Χιούστον διέταξε τη καταστροφή της μόνης γέφυρας στα μετόπισθεν του μεξικανικού στρατού, αποκόπτωντας έτσι τη μόνη οδό υποχώρησης τους. Η μάχη που διεξήχθη διήρκεσε μόλις 18 λεπτά. Οι Μεξικανοί είχαν 650 νεκρούς και άλλοι 300 πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Οι Τεξανοί είχαν μόνο 11 νεκρούς και 30 τραυματίες, μεταξύ των οποίων και ο Σαμ Χιούστον. Πολλοί Μεξικανοί σκοτώθηκαν από τους Τεξανούς υποχωρώντας, προσπαθώντας να διαβούν τα υδάτινα κολλήματα.
Ο Σάντα Άννα επίσης αιχμαλωτίστηκε και αναγκάστηκε να αναγνωρίσει και να υπογράψει την ανεξαρτησία του Τέξας για να αφεθεί ελεύθερος.
Τα επόμενα χρόνια
Το Τέξας όπως αναφέραμε αποτέλεσε ανεξάρτητο κράτος μέχρι το 1845 οπότε και ενώθηκε ισότιμα με τις ΗΠΑ υπό τη μορφή ομοσπονδίας.
Την ένωση του Τέξας με τις ΗΠΑ ακολούθησε ο Αμερικανομεξικανικός πόλεμος του 1846-49 λόγω του ότι ποτέ δεν καθορίστηκαν ξεκάθαρα τα σύνορα ανάμεσα στα δύο μέρη. Ο πόλεμος αυτός ήταν καταστρεπτικός για το Μεξικό διότι μετά την κατάληψη την πρωτεύουσάς του αναγκάστηκε να παραχωρήσει στις ΗΠΑ όλες τις εκτάσεις που αποτελούν σήμερα τη πλειοψηφία των δυτικών πολιτειών. Καλιφόρνια, Αριζόνα, Νέο Μεξικό, Κολοράντο, Γιούτα και Νεβάδα.
Ακολουθούν φωτογραφίες από εκπαιδευτικές εκδηλώσεις και από αναπαραστάσεις Τεξανών πολεμιστών της εποχής
