του Γιάννη Δράκου
Η αρχαία ελληνική πόλη Κράτος της Σπάρτης, ευτυχώς ή δυστυχώς, είναι
περισσότερο γνωστή, σε Έλληνες και ξένους, για την απάντηση του Βασιλιά της Λεωνίδα. Ακόμα όμως και αυτό το «Μολών Λαβέ» δεν έχει εκτιμηθεί
σωστά από την ελληνική και διεθνή ιστοριογραφία. Δεν απάντησε ο Λεωνίδας στον Ξέρξη λέγοντάς του «έλα να τα πάρεις», όπως συνηθίζουμε να το ερμηνεύουμε, αλλά «έλα αν έχεις τα ψυχικά αποθέματα», ή όπως θα το
αποδίδαμε στην καθομιλουμένη νέα ελληνική … «έλα αν σου βαστάει».
Η Σπάρτη, όμως, δεν ήταν μόνον αυτό, έχει προϊστορία και πρωτοϊστορία. Η ευρύτερη περιοχή της, όπως και ολόκληρη η Λακωνία, κατοικείται από την νεολιθική εποχή (6.000-3.000 π.Χ.), οι πρώτοι κάτοικοί της ονομάζονταν Λέλεγες και πήραν το όνομά τους από τον μυθικό πρώτο Βασιλέα της πόλης, τον Λέλεγα.
Στα μυκηναϊκά χρόνια είναι ένα ισχυρό Βασίλειο το οποίο με Βασιλέα τον αδελφό του Αγαμέμνονα, Μενέλαο συμμετέχει μαζί με όλα τα μυκηναϊκά Βασίλεια στην εκστρατεία ενάντια της Τροίας.
Η Εμφάνιση των Δωριέων και η Αρχαϊκή Σπάρτη
Μετά το τέλος του τρωικού πολέμου τα μυκηναϊκά Βασίλεια παρακμάζουν και η περίοδος που ακολουθεί μεταξύ του 11ου και του 8ου π.Χ. αιώνα, ονομάζεται «Σκοτεινοί Αιώνες ή Σκοτεινά χρόνια».
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη ογδόντα χρόνια μετά τα τρωικά οι Δωριείς, ένα ελληνικό φύλο, μετακινήθηκε, μάλλον από την περιοχή της Πίνδου προς την Νότιο Ελλάδα, αρχηγούς τους είχαν τους Ηρακλείδες οι οποίοι θεωρούνταν απόγονοι του Ηρακλή. Φθάνοντας στην Πελοπόννησο διασπάστηκαν σε μικρότερες ομάδες και κατευθύνθηκαν προς διαφορετικές περιοχές. Μία ισχυρή τους ομάδα προωθήθηκε νοτιότερα και κατέλαβε την εύφορη πεδιάδα του Ευρώτα και την Σπάρτη. Οι Δωριείς χρειάστηκαν ένα διάστημα, έως τις αρχές του 8ου π.Χ. αιώνα για να επιβληθούν στους προδωρικούς πληθυσμούς της Λακωνίας.
Η μακρά αρχαϊκή περίοδος της Σπάρτης λαμβάνει τέλος περί τα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα. Για να διατηρήσει τον χαρακτήρα της και την ταυτότητά της των προηγούμενων αιώνων, μαζί με την ποίηση και τις τέχνες δίνει μεγάλο βάρος και στην στρατιωτική εκπαίδευση.
Οι γυναίκες τύγχαναν ελευθερίας και διαδεδομένος ήταν ο γυναικείος αθλητισμός, κάτι το οποίο ήταν μοναδικό φαινόμενο, τότε, στον κόσμο. Η Σπάρτη δεν ήταν, όπως ισχυρίζονται οι σημερινοί διεθνιστές επικριτές της, ένα φιλοπόλεμο Κράτος αλλά ένα πολεμικό Κράτος, έτοιμο ανά πάσα στιγμή να υπερασπιστεί την ελευθερία του και μαζί την ελευθερία των υπολοίπων ελληνικών πόλεων-Κρατών.
Ο Λυκούργος και η «Μεγάλη Ρήτρα»
Το μυστικό της επιτυχίας της ήταν η συνεχής και σκληρή εκπαίδευση που πήγαζε μέσα από την Πολιτειακή της Οργάνωση η οποία είναι δημιούργημα του μεγάλου Νομοθέτη Λυκούργου. Αυτός φέρεται να έζησε την εποχή της τέλεσης της Πρώτης Ολυμπιάδας, το 776 π.Χ, κάποιοι ισχυρίζονταν ότι είναι μυθικό πρόσωπο, αλλά υπέρ της ιστορικότητας του προσώπου του συνηγορούν, μεταξύ των άλλων, και οι Ηρόδοτος, Πλούταρχος και ο Αριστοτέλης που τον παρουσιάζουν ως Επίτροπο Βασιλέων.
Η πόλη της Σπάρτης οφείλει πάρα πολλά από το μεγαλείο της στους Νόμους που συνέγραψε ο Λυκούργος οι οποίοι έμειναν γνωστοί με το όνομα «Η Μεγάλη Ρήτρα του Λυκούργου».
Κύριο μέλημα του Λυκούργου ήταν να διατηρήσει την Σπάρτη αλώβητη μέσω των Νόμων, αλλά και να φροντίσει για την ευημερία των πολιτών της.
Για να κρατήσει το στράτευμα αλώβητο και να διατηρηθεί το αξιόμαχό του, ο Λυκούργος φρόντισε στους Νόμους του η καθημερινή ζωή των Σπαρτιατών να περιστρέφεται γύρω από την Τιμή. Για να επιτευχθεί η Πολεμική Αρετή των Σπαρτιατών ορίστηκε ένας μεγάλος κύκλος εκπαιδεύσεως που ξεκινούσε από την ηλικία των επτά ετών.
Ο Λυκούργος επεδίωκε να δημιουργήσει πολίτες καλούς και ανδρείους και για να επιτευχθεί το απαιτούμενο αποτέλεσμα έπρεπε ο πολίτης να αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στον τρόπο ζωής που ήθελε να εφαρμόσει για τους Σπαρτιάτες με τους Νόμους του.
Εκτός των άλλων κατέστησε υποχρεωτική και την εκγύμναση των νέων (αγοριών και κοριτσιών) γιατί εκτός των άλλων ωφελειών τεκνοποιούσαν λόγω της αθλητικής αγωγής που έπαιρναν και υγιή παιδιά, νομοθέτησε δηλαδή την Ευγονική.
Για να μην καταργηθεί η «Μεγάλη Ρήτρα» ο Λυκούργος έφυγε από την Σπάρτη και ζήτησε από τους συμπολίτες του να μην αλλάξουν τίποτε από τους Νόμους του μέχρι να επιστρέψει. Οι Σπαρτιάτες το δέχθηκαν, ο Λυκούργος όμως δεν γύρισε ποτέ και οι Νόμοι του παρέμειναν ακατάλυτοι και η Σπάρτη δημιούργησε ένα δοξασμένο όνομα στην ελληνική, αλλά και στην Παγκόσμια Ιστορία.
«Μύθοι» και παραμύθια για την Αρχαία Ελλάδα
Όπως είναι φυσικό η Αρχαία Ελλάδα αποτέλεσε το αντικείμενο μελέτης πολλών ιστορικών και όχι μόνο σύγχρονων. Στα συμπεράσματά τους και στις θεωρίες περί καταγωγής, φύσης των διαφόρων πολιτευμάτων και της μελέτης της φιλοσοφίας και των τεχνών των Ελλήνων, κάποιοι δημιούργησαν και κάποιους «μύθους»-παραμύθια.
Για πολλούς από αυτούς έχουμε ακούσει: παραμύθι είναι η ομοφυλοφιλία και η παιδεραστία ως τρόπος ζωής των Ελλήνων, όπως επίσης παραμύθι είναι και ο «όρκος» του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ώπη, πόλη της Αρχαίας Ασσυρίας, τον οποίον διέδωσε ο Ψευδοκαλλισθένης και βάσει του κειμένου λέει στους συμπολεμιστές του ότι δεν ξεχωρίζει τους ανθρώπους σε λευκούς και μελαμψούς.
Λίγοι μπήκαν στον κόπο να σκεφτούν ότι οι Αρχαίοι Έλληνες δεν διαχώριζαν τους ανθρώπους ανάλογα με το χρώμα τους, αλλά τότε ο κόσμος γι’ αυτούς, συμπεριλάμβανε τους Έλληνες και όλους τους άλλους ανεξαρτήτως χρώματος δέρματος που ήταν οι Βάρβαροι.
Παραμύθι επίσης είναι η ερμηνεία της ρήσης του Ισοκράτους πως Έλληνες είναι οι συμμετέχοντες της ημετέρας Παιδείας, το ακριβώς αντίθετο εννοούσε ο Ισοκράτης.
Η Σπάρτη στο «μάτι του κυκλώνα» και ο Καιάδας
Τα παραμύθια δεν θα μπορούσαν να λείψουν και από τις αναφορές στην Αρχαία Σπάρτη. Το περισσότερο διαδεδομένο σε εμάς είναι αυτό του βαράθρου Καιάδος, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Τρύπη σε απόσταση περίπου 10 χιλιομέτρων από την Σπάρτη. Εκεί υποτίθεται ότι οι Σπαρτιάτες «πετούσαν» τα ασθενικά παιδιά τους, αυτό μας μάθαιναν για χρόνια.
Η πρώτη επιτόπια έρευνα και μάλιστα επίσημη, έγινε το 1983, όντως βρέθηκαν ανθρώπινα οστά αλλά ανήκουν σε ενήλικες άντρες και κάποια, τα λιγότερα, σε γυναίκες και αυτές ενήλικες.
Το πόρισμα ήταν ότι ο Καιάδας ήταν τόπος εκτελέσεων των εχθρών της Σπάρτης και των προδοτών και χρησιμοποιούνταν από τους Σπαρτιάτες κυρίως στην περίοδο των Μεσσηνιακών Πολέμων.
Μαζί με τα οστά βρέθηκαν και αιχμές από βέλη και δόρατα όπως και λύχνοι και χαλκάδες οι οποίοι χρησίμευαν ως δεσμά, επιβεβαιώνοντας την θεωρία ότι εκεί εκτελούσαν φυλακισμένους ή αιχμαλώτους με την μέθοδο του κατακρημνισμού ο οποίος ήταν ατιμωτικός θάνατος γιατί το σώμα του νεκρού έμενε άταφο και έτσι η ψυχή του εγκληματία δεν μπορούσε να βρει την γαλήνη.
Καταρρίφθηκε λοιπόν ο μύθος ότι εκεί οι Σπαρτιάτες «πετούσαν» τα ασθενικά τους παιδιά, άλλωστε και ο Βασιλιάς Αγησίλαος ήταν χωλός (κουτσός) και ο ποιητής Τυρταίος ήταν τυφλός, κανείς όμως δεν τους πέταξε στον Καιάδα, όπως και άλλους διακεκριμένους Σπαρτιάτες.
Ίσως ο μύθος να βασίστηκε σε μία αναφορά του Πλουτάρχου για τους «Αποθέτες» στον βίο του Λυκούργου, πάντως ξεκίνησε από τον Πλάτωνα ο οποίος στην «Πολιτεία» του έκανε λόγο για θανάτωση των ασθενικών παιδιών σε βάραθρο.
Η πλαστή συγγένεια Σπαρτιατών και Εβραίων
Ένας άλλος μύθος, πιο πρόσφατος από αυτόν του Καιάδα, είναι αυτός της υποτιθέμενης συγγένειας Σπαρτιατών και Εβραίων. Γι’ αυτό το θέμα υπάρχει μία αναφορά στα βιβλία των Μακκαβαίων και μία αναφορά από τον εκρωμαϊσμένο Εβραίο Φλάβιο Ιώσηπο (κανονικό όνομα Ιωσήφ Μπεν Ματθίας). Στο Α’ βιβλίο των Μακκαβαίων γίνεται αναφορά για επιστολές που έστειλε ο αρχιερέας Γιοχάναν προς τους πρέσβεις Ρωμαίων και Σπαρτιατών το 143 π.Χ.. Είναι η εποχή που έχει αρχίσει ο εξελληνισμός της Παλαιστίνης.
Υπάρχει ακόμη μία επιστολή την οποία, υποτίθεται, έστειλε ως απάντηση ο Σπαρτιάτης Βασιλιάς Αρέας προς την επιστολή που πριν του είχε αποστείλει ο Εβραίος αρχιερέας Ονίας. Σε αυτήν ο Αρέας αναφέρει ότι βρέθηκε ένα έγγραφο που δείχνει ότι Σπαρτιάτες και Εβραίοι είναι αδέλφια από το γένος Αβραάμ και πως πολύ καλά θα έκαναν να του έγραφαν για θέματα σχετικά με την ειρήνη και πως τα ζώα τους και όσα έχουν αποκτήσει είναι και των Εβραίων, όπως το ίδιο ισχύει και για όσα έχουν οι Εβραίοι τα οποία είναι και των Σπαρτιατών.
Οι ερευνητές θεωρούν ότι ο παραλήπτης της επιστολής είναι ο Ονίας Β’, αλλά η αρνητική εικόνα που έχει γι’ αυτόν ο Ιώσηπος στην «Ιουδαϊκή Αρχαιολογία» δείχνει ως παραλήπτη τον Ονία Α’, μήπως δεν ήταν μόνον η αντιπάθεια του Ιώσηπου αλλά έπρεπε να μετατεθεί πίσω στον χρόνο η υποτιθέμενη ανταλλαγή επιστολών μεταξύ του Βασιλιά της Σπάρτης και του Εβραίου αρχιερέα για να προσδοθεί μεγαλύτερη αυθεντικότητα;
Ο Βασιλιάς της Σπάρτης Αρεύς βασίλευσε από το 309 έως το 265 π.Χ. η σύνταξη του πρωτότυπου βιβλίου των Μακκαβαίων έγινε περί το 100 π.Χ. από άγνωστο συγγραφέα και ο Φλάβιος Ιώσηπος έζησε από το 37 έως το 100 μ.Χ.. Οι υποτιθέμενες επιστολές θα έπρεπε λογικά να έχουν σταλεί την περίοδο της Βασιλείας του Αρέα, πως είναι δυνατόν να έμειναν κρυφές για τόσο μεγάλο διάστημα.
Οι Μακκαβαίοι ήταν μία ιουδαϊκή παράταξη του 2ου π.Χ. αιώνα με πρώτο αρχηγό τον Ματταθία και επαναστατούσε εναντίων των Σελευκιδών της Συρίας και εναντίων των Πτολεμαίων της Αιγύπτου.
Οι σκοποί των ισχυρισμών και το αστήρικτό τους
Αυτοί που θεωρούν τις επιστολές αυθεντικές, τις επιστολές όχι την κοινή καταγωγή, θεωρούν ότι γράφτηκαν για πολιτικούς λόγους. Γνωρίζουμε τις διαμάχες μεταξύ των παλαιότερων Πόλεων-Κρατών της Ελλάδας καθώς και αυτές μεταξύ των Ελληνιστικών Βασιλείων.
Την περίοδο αυτή η Παλαιστίνη, η Ιουδαία και γενικά η ευρύτερη περιοχή βρισκόταν υπό των έλεγχο των Βασιλείων των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Εβραίοι οι οποίοι επαναστατούσαν, με πρωτοστάτη την παράταξη των Μακκαβαίων, ενδεχομένως να αποζητούσαν έναν ισχυρό σύμμαχο και οι Σπαρτιάτες από την πλευρά τους να αναζητούσαν τρόπο να έχουν λόγο στα πολιτικά και στρατιωτικά πράγματα της περιοχής.
Αυτό όμως είναι πολύ δύσκολο να γίνει πιστευτό γιατί η Σπάρτη είχε χάσει την πάλαι ποτέ στρατιωτική της αίγλη και δύναμη, αν και παρέμενε ακόμη υπολογίσιμος αντίπαλος.
Μία άλλη εξήγηση που δίνεται είναι η προσπάθεια των Εβραίων να δικαιολογήσουν την διαφορετικότητά στον τρόπο της ζωής τους, θρησκευτικό και κοινωνικό. Ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης πήγε στην Αίγυπτο κατόπιν προτροπής του Πτολεμαίου και το 315 π.Χ. περίπου συνέγραψε την πραγματεία του «Αιγυπτιακά». Την κατάκτηση της Αιγύπτου από τον Μέγα Αλέξανδρο ακολούθησε η παγίωσή της από τον Πτολεμαίο Α’, τότε παρουσιάστηκε αύξηση της μετανάστευσης Εβραίων στην χώρα. Ο Εκαταίος συνάντησε κάποιους εκ των Εβραίων στην Αλεξάνδρεια που ξεχώριζαν μέσα στην τότε κοινωνία ως μη-Αιγύπτιοι, αλλά και μη-Έλληνες, επικεντρώθηκε όμως στην κατάσταση που επικρατούσε στην Παλαιστίνη, και έτσι άρχισε η παρανόηση.
Από μία συζήτηση του Εκαταίου με κατοίκους της περιοχής, προφανώς Εβραίους, που έφτασε σε εμάς μέσω ενός αποσπάσματος του Διόδωρου του Σικελιώτη, ο Εκαταίος αναφέρει πως οι Εβραίοι εκδιώχθηκαν από την Αίγυπτο, αλλά οργανώθηκαν στην Παλαιστίνη από τον Μωυσή στην σοφία του οποίου αποδίδουν την κατάσταση της χώρας τους.
Έφτιαξε την Νομοθεσία, την στρατιωτική εκπαίδευση και μοίρασε την γη, που πήρε από τις επιδρομές σε γειτονικές φυλές, σε ίσα μερίδια στους Εβραίους. Στηρίζονται σε αυτά για να αποδείξουν την δήθεν κοινή καταγωγή Σπαρτιατών και Εβραίων, υποστηρίζουν ότι ο Μωυσής πήρε τις «Δέκα Εντολές» από τον ίδιο τον Θεό στο όρος Σινά σε πέτρινες πλάκες και αφού και οι Νόμοι του Λυκούργου ήταν Θεϊκοί, άρα υπήρχε σχέση. Ξεχνούν όμως, οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας, πως όλοι οι ηγέτες και Νομοθέτες αρχαίων λαών απέδιδαν τους Νόμους τους στους Θεούς, το ίδιο έκανε και ο Βασιλιάς της Κρήτης Μίνωας ο οποίος πήρε τους Νόμους του από τον ίδιο τον Δία στο όρος Ίδη.
Όσο για την στρατιωτική εκπαίδευση, οι Εβραίοι βρίσκονταν, μετά την φυγή τους από την Αίγυπτο, σε ένα εχθρικό περιβάλλον και έπρεπε να επιβιώσουν όπως και οι πρώτοι Σπαρτιάτες, οι Δωριείς, που έφτασαν στην Πελοπόννησο επίσης, μπορεί μεν στην Πελοπόννησο οι μη Δωριείς κάτοικοι να ήταν και αυτοί ελληνικής καταγωγής, αλλά γνωρίζουμε τις αντιπαλότητες μεταξύ Ελλήνων εκείνη την εποχή, άρα και οι Σπαρτιάτες για να επιβληθούν θα έπρεπε να έχουν ισχυρό στρατό, φυσικά υπήρχε και ο φόβος μίας επανάστασης των Ειλώτων. Μοίρασαν την γη που και οι δύο κατέκτησαν σε ίσα μερίδια γιατί ο λαός έπρεπε να είναι ενωμένος για να πολεμά τους εχθρούς του, υπάρχει όμως μία βασική διαφορά.
Οι Εβραίοι μοίρασαν σε ίσα μέρη την γη αλλά οι ιερείς τους πήραν μεγαλύτερο κομμάτι με την δικαιολογία ότι έτσι υπηρετούν τον Θεό καλύτερα, στην Σπάρτη δεν γίνονταν κάτι τέτοιο. Καλλιεργούσαν οι ίδιοι την γη που αναλογούσε στον καθένα τους, ενώ στην Σπάρτη οι Σπαρτιάτες ή Όμοιοι ασχολούνταν με την πολιτική και τον πόλεμο και την γη την καλλιεργούσαν οι Περίοικοι και οι Είλωτες, μπορεί λοιπόν κάποια εξωτερικά γνωρίσματα να ομοιάζουν αλλά υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές νοοτροπίας.
Οι Εβραίοι της Αλεξανδρινής Εποχής βρέθηκαν στην δύσκολη θέση να εξηγήσουν τον διαφορετικό τρόπο της ζωής τους, τόσο σε κοσμικό όσο και σε θρησκευτικό επίπεδο, αποφάσισαν να συγκρίνουν, για να δικαιολογηθούν, τον δικό τους τρόπο ζωής με αυτόν των Σπαρτιατών για να αντικρούσουν τις κατηγορίες, κυρίως Ελλήνων, ότι δεν έρχονται σε επαφή με άλλους λαούς και τους αποφεύγουν. Έφεραν ως επιχείρημα την «Ξενηλασία» των Σπαρτιατών, κάτι το οποίο δεν στέκει για δύο λόγους. Πρώτον οι Εβραίοι υπέστησαν «Ξενηλασία», τους έδιωξαν από την Αίγυπτο, πέραν του ότι μας μαθαίνουν ότι έφυγαν μόνοι τους, ενώ οι Σπαρτιάτες επέβαλλαν στους άλλους «Ξενηλασία» για να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της Πόλης τους.
Δεύτερον η Σπάρτη κατοικούνταν αποκλειστικά από Σπαρτιάτες, ενώ η Αλεξάνδρεια της εποχής εκείνης κατοικούνταν από Έλληνες, Αιγυπτίους, Εβραίους και άλλους λαούς, αργότερα φυσικά προστέθηκαν και οι Ρωμαίοι, οπότε η απομόνωση των Εβραίων ξένιζε τους υπόλοιπους.
Ακόμη δεν πρέπει να παραβλέψουμε την προσπάθεια πολλών Εβραίων της εποχής να μιμηθούν, τουλάχιστον στα εξωτερικά του γνωρίσματα, τον ελληνικό τρόπο ζωής.
Έχουμε ακούσει για τους Ελληνίζοντες Ιουδαίους, για το ότι ντύνονταν ελληνικά και μιλούσαν ελληνικά και κάποιοι από αυτούς ασχολούνταν, με τον τρόπο που ασχολούνταν, με την φιλοσοφία, φυσικά τότε η ελληνική γλώσσα της εποχής ήταν διεθνής, κάτι σαν την γαλλική του μεσοπολέμου και την αγγλική του σήμερα.
Ο Ιώσηπος δείχνει την πλαστότητα
Αυτά στην περίπτωση που οι επιστολές είναι αυθεντικές, αλλά η πλαστότητά τους επιβεβαιώνεται από αρκετούς μελετητές των κειμένων της εποχής αυτής αλλά και παλαιότερων. Στην εκδοχή του Α’ Βιβλίου των Μακκαβαίων ο Βασιλιάς της Σπάρτης Αρέας αναφέρει ότι κάπου διάβασε ένα έγγραφο που λέει ότι Σπαρτιάτες και Εβραίοι είναι απόγονοι του Αβραάμ. Δεν αναφέρει που το βρήκε, ποιος ο συντάκτης του, αλλά και δεν νιώθει καμία έκπληξη που μαθαίνει ότι έχει έναν συγγενή εξ αίματος και μαζί του όλοι οι Σπαρτιάτες. Και έρχεται, βοηθητικά, ο Ιώσηπος να αποδείξει την πλαστότητα των επιστολών. Στην εκδοχή του γράφει για στενή σχέση μεταξύ Σπαρτιατών και Εβραίων και ως γνωστόν στον ελλαδικό χώρο ο όρος «στενή σχέση» λέγονταν και «οικειότητα» και χρησιμοποιούνταν για να δηλώσει τις στενές σχέσεις μεταξύ πόλεων και ανθρώπων, για τις εξ αίματος σχέσεις χρησιμοποιούνταν, όπως και σήμερα ο όρος «συγγένεια».
Τον 2ο π.Χ. αιώνα ήταν διαδεδομένος στην ανώτατη τάξη των Εβραίων ο μύθος ότι ένας ραβίνος με το ελληνικό όνομα Ιάσων πήγε στην Σπάρτη λόγω της συγγένειάς τους, αυτά όμως στο Α’ Βιβλίο των Μακκαβαίων, ο Ιώσηπος όμως ζούσε σε μία άλλη εποχή που οι ισχυρισμοί περί μίας τέτοιας συγγένειας δεν θα γίνονταν αποδεκτοί και προσέγγισε το ζήτημα επιδέξια χρησιμοποιώντας τον όρο «οικειότητα».
Συμπερασματικά
Εκτός από την Σπάρτη παράλογοι μύθοι, όχι με την αρχαία ελληνική σημασία της λέξης, έχουν διατηρηθεί για τις περισσότερες Πόλεις-Κράτη. Αναφέραμε κάποιους από αυτούς, εκτός αυτών υπάρχει ο μύθος για τον Ιερό Λόχο των Αρχαίων Θηβών, που θέλει τους πολεμιστές ως 150 ζευγάρια, ο μύθος της φοινικικής-σημιτικής καταγωγής του Κάδμου και άλλων Ελλήνων, ο μύθος της μη ελληνικότητας των Μακεδόνων και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο μύθος της σχέσης του με τον Ηφαιστίωνα, ο μύθος της σχέσης του Αχιλλέα με τον Πάτροκλο και άλλοι.
Το ζητούμενο δεν είναι ότι αυτοί οι μύθοι υπάρχουν στο μυαλό κάποιων, είναι ότι πολλοί εξ αυτών συντηρούνται με Διεθνή Συνέδρια, βιβλία, ταινίες, άρθρα σε δήθεν έντυπα κύρους, ομιλίες σε ημερίδες και σε άρθρα στο διαδίκτυο, όπου εκεί ειδικά δεν μπορεί να ελεγχθεί η αξιοπιστία και ο καθένας γράφει ότι θέλει στηριζόμενος ίσως σε λάθος στοιχεία που έχει διαβάσει, επειδή απλά τα έχει διαβάσει αυτός.
Φυσικά υπάρχουν και λόγοι σκοπιμότητας από κάποιους αλλά αυτό δεν μπορεί να αποδειχτεί εύκολα.