
Ο όρος της αστρονομίας «Χειμερινό Ηλιοστάσιο» χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει μία συγκεκριμένη στιγμή του έτους, όταν ο ήλιος βρίσκεται στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση νοτίως του ισημερινού. Ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται και για να χαρακτηρίσει το αντίστοιχο σημείο από τη μεγαλύτερη δυνατή απόκλιση της εκλειπτικής από τον ουράνιο ισημερινό. Το χειμερινό ηλιοστάσιο συμβαίνει κάθε χρόνο στο Βόρειο Ημισφαίριο της Γης στις 21 ή 22 Δεκεμβρίου, οπότε παρατηρείται η μικρότερη ημέρα και η μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου. Ορίζεται δε ως η επίσημη έναρξη του χειμώνα. Αντίστροφα, στο Νότιο Ημισφαίριο παρατηρείται η μικρότερη νύχτα του χρόνου και ορίζεται ως η επίσημη έναρξη του καλοκαιριού.
Το «Λιοστάσι» στην λαογραφία
Στην Αρχαία Ελλάδα στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο γιόρταζαν την γέννηση του Διονύσου, γιου του Δία και της παρθένου Σεμέλης, τον οποίον αποκαλούσαν «σωτήρα» και «θείο βρέφος», ήταν ο «καλός ποιμένας» και οι ιερείς του κρατούσαν την ποιμενική ράβδο. Τον χειμώνα οι Έλληνες θρηνούσαν για τον σκοτωμό του από τους Τιτάνες, αλλά στις 30 Δεκεμβρίου γιόρταζαν την αναγέννησή του. Ο ήλιος λατρεύονταν από τους Αρχαίους Έλληνες σαν Θεός και τον απεικόνιζαν πάνω σε πύρινο άρμα όπου ξεκινώντας κάθε πρωί σκόρπιζε το φως του στην γη. Επίσης τον ταύτιζαν με τον Απόλλωνα τον Θεό του φωτός. Με την πάροδο των αιώνων τα γενέθλια του Θεού Ήλιου μετετράπηκαν σε γενέθλια του Υιού του Θεού, παράδοση που πέρασε και στους εκκλησιαστικούς πατέρες.
Οι Ρωμαίοι στις 25 Δεκεμβρίου γιόρταζαν τα Βρουμάλια (Brumalia < bruma = η τροπή του Ηλίου), που ήταν αφιερωμένα στη μικρότερη ημέρα του χρόνου και στα γενέθλια του Μίθρα, του ανίκητου Ήλιου (Dies Natalis Solis Invicti), που είχε καθιερωθεί επί αυτοκράτορα Αυρηλιανού το 275. Νωρίτερα, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Σατουρνάλια (17-23 Δεκεμβρίου), όπου επικρατούσε κλίμα γενικής ευφορίας και ανταλλάσσονταν δώρα. Και οι δύο αυτές γιορτές είχαν αναφορές στα αρχαιοελληνικά Κρόνια. Στα βυζαντινά χρόνια τα Βρουμάλια διαρκούσαν από τις 24 Δεκεμβρίου έως τις 17 Ιανουαρίου. Τις ημέρες αυτές οι αυτοκράτορες προσέφεραν δώρα στους συγγενείς τους φίλους και στο προσωπικό των ανακτόρων. Η Σύνοδος της Ρώμης το 743 κατάργησε τις γιορτές, θεωρώντας τες ειδωλολατρικές. Οι Χριστιανοί ήδη από τον έκτο αιώνα γιόρταζαν στις 25 Δεκεμβρίου αντί του Μίθρα τον «Ήλιο της Δικαιοσύνης» τον Ιησού Χριστό και τη γέννησή του.
Οι αγγλοσαξωνικοί λαοί τιμούσαν τo χειμερινό ηλιοστάσιο με παγανιστικές ηλιολατρικές γιορτές, όπως το άναμμα φωτιάς (Yule Log), για να χαιρετίσουν την επάνοδο του ήλιου στο βόρειο ημισφαίριο.
Ένα ενδιαφέρον εθιμικό δρώμενο του χειμερινού ηλιοστασίου τηρείται μέχρι σήμερα στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας. Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε δύο ομάδες, στους Καθαρούς και τους Ακάθαρτους. Οι Καθαροί, ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία -σκουροπράσινο σακάκι και μαύρο δερμάτινο παντελόνι- φορούν στο κεφάλι ένα είδος ψεύτικης κόμμωσης σε διάφορα σχήματα, που πολλές φορές φτάνει σε ύψος τα τρία μέτρα και σε βάρος τα είκοσι πέντε κιλά! Οι Ακάθαρτοι φορούν προβιές και στα πρόσωπά έχουν άγριες μάσκες. Η γιορτή αυτή, κατά την παράδοση, έλκει την καταγωγή της από τη λατρεία της τευτονικής θεάς της γονιμότητας Πέρτχα ή Πέρχθα.
Παλαιότερα συνηθιζόταν την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου να τοποθετείται στο αναμμένο τζάκι ένα αρκετά μεγάλο ξύλο, που ονομαζόταν μαμμή ή μπάμπω.
Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς, είναι επίσης συνδεδεμένο και με την εορτή των Χριστουγέννων που εορτάζονται σήμερα σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο και συμβολίζουν την νίκη των ζωοποιών Δυνάμεων του Φωτός επάνω στο φοβερό σκοτάδι.
περισσότερα
Συνέντευξη falänx: the boys are back in RAC!
συνέντευξη στον Μιχάλη Γεωργιλά Με τον Χρήστο, τραγουδιστή των falänx, είχα να βρεθώ από κοντά σχεδόν είκοσι χρόνια, από εκείνο...
Γράφε με το Αίμα και όχι με το ψέμα…
γράφει ο Γιώργος Μάστορας Στο Αριστουργηματικό “Τάδε Έφη Ζαρατούστρα”, ο Μεγάλος Γερμανός Φιλόσοφος Φρειδερίκος Νίτσε, γράφει σε ένα σημείο: “Απ’...
Η GRECE για την ισραηλινο-αμερικανική επίθεση κατά του Ιράν
Δελτίο τύπου της GRECE (Ομάδα Έρευνας και Μελέτης για τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό)22 Ιουνίου 2025 Ο σύλλογός μας πάντα υπερασπιζόταν την...
Το μυστήριο του πολεμιστή βαρώνου Roman Fëdorovič von Ungern-Sternberg
του Κωνσταντίνου Μποβιάτσου Μένουμε σήμερα στη μυστηριώδη φιγούρα του βαρώνου Roman Nicolaus (στα ρωσικά Roman Fëdorovič) von Ungern-Sternberg (1886-1921), θρυλικού...
Παρασκευή και 13: Από τους Σκανδιναϋικούς μύθους και τους Ναΐτες, στον Jason και τον μεγάλο Alice Cooper (video)
Σε ολόκληρο τον Δυτικό Κόσμο η «Παρασκευή και 13» θεωρείται ημέρα που φέρνει γρουσουζιά και φέρει «ευθύνη» για όσα άσχημα...
Frank Frazetta, οι Επτά Ρωμαίοι: κάτι πολύ παραπάνω από έναν ωραίο πίνακα ζωγραφικής
γράφει ο Γιώργος Μάστορας Σύμφωνα με τον Φρειδερίκο Νίτσε, τον Βαθυστόχαστο Αυτόν Μελετητή του Ελληνικού Πολιτισμού και Φιλοσοφικό Προφήτη της...